Góra. Miasto siedmiu cmentarzy. Są one niemym świadkiem długiej i bogatej historii grodu [ZDJĘCIA]

Najlepiej znaną górowską nekropolią jest cmentarz parafialny przy ulicy Zielonej. Miejsce, które łączy nie tylko pokolenia, ale też narody. Choć niewielkich rozmiarów robi ogromne wrażenie. Tuż przed głównym wejściem znajduje się pomnik ufundowany ku czci poległych w wojnie francusko–pruskiej w latach 1870 – 1871. Na samym cmentarzu stoi zaś zabytkowy kościół pw. Bożego Ciała pochodzący z XVI wieku, który pełni obecnie funkcję kaplicy cmentarnej. Uwagę przykuwają też znajdujące się miedzy grobami kapliczki Drogi Krzyżowej pochodzące z 1900 roku. Znajdziemy tam nie tylko współczesne mogiły, ale też nieliczne stare, w których leżą niemieccy mieszkańcy Góry.

Ze względu na nieduże rozmiary cmentarza parafialnego 1 września 1979 roku otwarto w Górze cmentarz komunalny przy ulicy Lipowej. To tam najczęściej chowani są obecnie zmarli. Od samego momentu powstania kontrowersje budzi znajdujący się tam dom pogrzebowy, który do urokliwych nie należy i nigdy nie przypadł mieszkańcom do gustu.

Choć przez długie lata w Górze najwięcej było ewangelików dziś najtrudniej odnaleźć ślady po ich nekropoliach. Niemniej, w obecnych granicach miasta były aż dwa cmentarze ewangelickie. Na jednym z nich (tuż za cmentarzem żołnierzy radzieckich) chowano mieszkańców Kajęcina, będącego kiedyś oddzielną miejscowością. Dziś to zarośnięta działka, na której jedynie wprawne oko może dostrzec fragmenty płyt nagrobnych. O istnieniu nekropolii świadczy regularna aleja drzew.

Drugi z cmentarzy ewangelickich był zdecydowanie większy i znajdował się w samym centrum miasta. Obecnie to okazały park miejski u zbiegu ulicy Mickiewicza i Sportowej. Po wojnie nikt się nim nie zajmował i popadał w dewastację. W 1974 roku władze zdecydowały, że nagrobki należy zrównać z ziemią i wybudować w tym miejscu amfiteatr i park. Okazją było 30-lecie PRL-u. Prace wykonywali w czynie społecznym pracownicy miejscowych zakładów oraz uczniowie z nauczycielami. W kwietniu 1975 roku wszystko było już gotowe.

- Pamiętam rozmowy w pokoju nauczycielskim na przerwach o niewłaściwości takiego czynu, bo uderza w godność człowieka. (…) W owych czasach przeciętny obywatel nie miał jednak możliwości wpłynąć na decyzję władzy. Wielokrotnie przypominano nam, że z władzą się nie dyskutuje tylko wykonuje polecenia – wyznała Janina Wlaźlak w monografii poświęconej parafii św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Górze.

Sprawa cmentarza ewangelickiego powróciła z chwilą nawiązania przez gminę współpracy z niemieckim miastem Herzberg, do którego po wojnie zostali przesiedleni byli mieszkańcy Góry. W końcu w 2001 roku w parku stanął głaz z polskim i niemieckim napisem upamiętniającym nekropolię. Jego odsłonięcie miało bardzo uroczystą oprawę. Dekadę później, już po wyburzeniu amfiteatru, głaz przeniesiono z obrzeża parku w centralne miejsce.

Góra ma też cmentarz żołnierzy Armii Czerwonej. Jest zadbany i ogrodzony. Wzbudza ciekawość przejezdnych, którzy przystają, aby zobaczyć nagrobki z charakterystyczną czerwoną gwiazdą. Cmentarz powstał wiosną 1948 roku. Pochowani są tam żołnierze radzieccy polegli w różnych miejscowościach powiatu górowskiego. W centralnej części znajduje się też tablica z napisem w języku polskim: „Tu złożono ziemię uświęconą krwią żołnierzy polskich i radzieckich w walce faszystowskim najeźdźcą w bitwie pod Lenino w dniach 12 – 13 października 1943 roku”.

- Dla cmentarza zaprowadzono też ewidencję. Najmłodsi zmarli urodzili się w roku 1926, czyli w chwili śmierci mieli tylko 19 lat. W spisie znajdujemy polsko brzmiące nazwiska, np. Łaszewski, Malik, Nowak itp., ale jest też duża grupa żołnierzy, których nazwisk nie zidentyfikowano i oznaczono jako NN – pisała Zofia Hanulak w „Przeglądzie Górowskim” w listopadzie 2000 roku.

Spoczywa tam 1437 żołnierzy, ale tożsamość 425 z nich nie jest znana.

W lasku obok cmentarza żołnierzy Armii Czerwonej znajdują się zarośnięte i zupełnie zapomniane mogiły żołnierzy rosyjskich z I wojny światowej zmarłych w niewoli niemieckiej.

- W 1946 roku była jeszcze bramka prowadząca na ten cmentarz, resztki krzyży prawosławnych i zapadnięte mogiły. W 1949 roku mój ojciec znalazł tam ikonę, którą żołnierze I wojny światowej (Rosjanie) nosili na szyi – tzw. „nagrudnaja ikona” – wspominał na łamach „Kwartalnika Górowskiego” z 2003 roku Olgierd Stankiewicz.

W Górze jest też, choć uczciwiej byłoby napisać był, cmentarz żydowski. Znajduje się przy ulicy Lipowej, niemalże w sąsiedztwie komunalnej nekropolii. Jak podają źródła powstał w drugiej połowie XIX wieku i został zniszczony w czasie wojny przez nazistów.

- Podczas II wojny światowej, w 1943 roku, teren cmentarza przeszedł na własność gestapo, skutkiem czego nekropolia uległa zniszczeniu – pisze Łukasz Maćkowski w książce „Skąd przyszliśmy, kim jesteśmy?” dodając wcześniej, że w drugiej połowie XIX wieku w Górze było około 110 wyznawców judaizmu i zbudowano wówczas nie tylko żydowski cmentarz, ale też synagogę.

- Porządkując z młodzieżą kilka lat temu cmentarze odnaleźliśmy fragmenty macew, na których znajdowały się hebrajskie i niemieckie napisy. Zebraliśmy je w jednym miejscu – wspominała w 2012 roku na łamach „Panoramy Leszczyńskiej” Elżbieta Maćkowska, górowska nauczycielka i regionalistka.